С 20 марта по 20 апреля 2020 года государственным учреждением культуры «Центр развития бурятской культуры Забайкальского края» и общественным клубом краеведов Аги «Алтан Жаса» был объявлен конкурс стихотворений, посвященный жизни и деятельности государственного и общественного деятеля России, дипломата, ученого, врача тибетской медицины Петра (Жамсаран) Бадмаева.
В этот период времени поступили конкурсные стихотворения от шести авторов из Забайкальского края и Республики Бурятия.
Членами жюри в составе председателя - поэта, журналиста, заслуженного работника культуры Российской Федерации, председателя окружного литературного объединения им. Ж.Балданжабона Батора Шагдарова, поэтессы, члена Союза писателей России Дугармы Батоболотовой, директора Централизованной библиотечной системы Агинского района, заслуженного государственного служащего Забайкальского края Даримы Цэдашиевой, методиста Центра развития бурятской культуры Забайкальского края, заслуженного работника культуры Забайкальского края Долгормы Долгоржаповой и члена общественного клуба краеведов Аги, отличника социальной трудовой сферы Российской Федерации «Алтан Жаса» Батора Чимитдоржина в дистанционном режиме подведены итоги конкурса.
Так, по единогласному решению компетентного жюри, первое место присуждено Батожаргал Гармажапову из п.Агинское («Түрүү хүбүүндээ түүрээлгэ»), второе место заняла Намсалма Доржипаланова из с.Токчин Дульдургинского района («Габьяата бэлигтэн") и третье место досталось Базаржаб Галсанову из г.Улан-Удэ («Петр (Жамсаран) Бадмаевта»). Специального приза удостоен Валерий Миронов (стихотворение на русском языке «Слово о Петре»), г.Чита.
Түрүү хүбүүндээ түүрээлгэ
Батожаргал Гармажапов
Сагай ошобош, унтарангүй
Сасаржал байдаг мүшэд бии.
Галабай эрьебэш, һүнэнгүй
Гэрэлтэн байдаг нэрэнүүд бии.
Түүрээебди тиимэ нэрэ
Тандаа мүнөө һануулжа,
Хуурдаябди бэлигэй хүрэсэ
Хүгжэмэй дээжэ татуулжа.
Заяан үндэр Бадмаев
Замай холы эсхэжэ,
Гүн ехэ эрдэмэй
Гүнзэгыдэнь шунгаа һэн.
Зулзага балшар наһанһаа
Зуралзаа түргэн ухаатай,
Арбаад хэлээр анханһаа
Андалдаха заяатай.
Түмэнэй түрүү Бадмаев лэ
Тала нютаг Табтаанайһаа –
Тэрэ үеын буряад зонһоо
Тобойн бодоол гансааран лэ!
Буруунай бэлшээри, холынш замтай
Буряад зоной намтар нэрэ
Баруунай арадта танюулһан һайтай
Бадарха нарамнай байһан лэ, нээрээ.
Эзэн хаанай үүдэ нээн,
Сэсэн бодолой хүсөөр лэ
Эжэл боложо ороһон Хүн –
Сохом манай хүбүүн лэ.
Улас түрын талмай дээрэ
Ялас гэмэ дүнтэй байһан:
Орос гүрэндэ Дурнаар* дүүрэн
Олоод барисаа харгы нээһэн.
Эрдэм бэлиг – эрхим баян
Элдин Агадаа элбэг сүршөө.
Аргын һайнии анха шудалан,
Арад зоной тамирынь үргөө.
Аралжаа наймаан, атар байдал –
Алас үндэр хүсэлынь гээшэл.
Энхэ жаргал, этигэл найдал
Эдлэһэн наһанайнь түшэг-найжал.
Жамсаран бурхан сахюусантай,
Жамсаран һайхан нэрэ солотой
Үзүүр хүмүүнэй үндэр габьяань –
Үеын үедэ мандаха заяан!
*Дурна – Зүүн зүг.
Хүмүүн – хүн.
Габьяата бэлигтэн
Намсалма Доржипаланова
Арбан наймадахи зуун жэлдэ
Аяар холын Түгнын талаһаа
Азатай бүлэ Засол, Пагма
Ага нютаг зөөһэн түүхэтэй.
Хуушанай домогтой Хуасай угай,
Хаан Чингисһээ холбоо һабагшатай
Хүдэр бүлэ Хондойн Адагта
Хүрэжэ ерээд, түбхинэһэн намтартай.
Долоон дабаатай, Ёло Саханайтай,
Доодо Баян Сагаан хадатай
Дэлгэр тэнюун Табтаанай нютаг
Долоон хүбүүдэйнь үлгы юм.
Уужам талаар аха дүүнэр
Урилдан наадажа бургааһан морёор,
Уураг тараг, мяхан дээрэ
Урматай хүгжэн, үндыгөө бэлэй.
Аргами эмшэ - лама табисууртай
Айлай ехэ - Сультим хүбүүн
Алтан медальтай эрдэм шудалжа,
Аргашан боложо тодорһон юм.
Зуун табяад жэлэй саана
Зоболонто үбшэн һүжэрэн таража,
Залуу граф Муравьёв - Амурский
Зууршалан Сультимые зоноо абараа.
Сагаан хаанай зарлиг уряалаар
Санкт Петербург залуулан морилжо,
Сэрэгэй ехэ зиндаада хүртэжэ,
Суута Александр болоо бэлэй.
Николай хаанай гэр бүлые
Нахал - тахалһаа амииень абаржа,
Найдамтай одхон Жамсаран дүүхэйнь
Нангин хэрэгыень үргэлжэлүүлжэ захалаа.
Тоонто нютагаа эрьен ерэжэ,
Түрэл гаралтаяа эльгэлэн уулзажа,
Тала дайдынгаа шүүдэртэнь умбажа,
Түүдэг бэлэй эмнэлгын ургамал.
Адис хүжөөр арюудхан байжа,
Аршалжа түбэд эмнэлгын хүсөөр
Аха дүү Александр, Пётр
Арад зониие гайхуулдаг бэлэй.
Талаан бэлигтэй Пётр эмшэн
Түбэд эмнэлгын "Жуд - Ши" ном
Тайлбарилан оршуулха алтан түлхюур
Тааруулжа шадаад, суурхаа дэлхэйдэ.
Холын тэрэ Петербург хотодо
Хэлсээ баталжа засаг түрэтэй
Хубита һургуули нээжэ омогорхон,
Хүмүүжүүлжэ гаргаа эрхим эрдэмтэдые.
Үнэн сэхэ хэрэгтэнь атаархаашад,
Үлын зөөрииень тооложо хараашад,
Үбдэг дээрэнь унагааха хүсэлтэйшүүл
Үргэн харгыдань олдодог һэн.
Гүрэн түрын зүүн хилын,
Гадаадын наймаа, түмэр харгын
Гол шухала эрхилхэ түсэбүүдээ
Гомдолтойгоор хоротондо буляалгаһан юм.
Түбэһэндэ бэрхэ Пётр Бадмаевые
Түрмын оёорто түлхин хаяжа,
Тэнэг ааша гаргажа хаагаад,
Түлгүү байдал тохёолдоо һэн.
Хорин оной ааяма зун
Хайрата инаг Лиза нүхэрэйнгөө,
Аида басаганайнгаа дүхэриг соохоно
Аялан наһанһаа мордоо бэлэй.
Доодо Суздаль нуурай эрьедэ
Добохон хүүр дээрэнь Пётрай
Дурна зүг руу шэглэн харуулаатай
Дуратай хитад дэбэрынь табяатай.
Зүрхэндөө зоригтой, гартаа домтой
Золтой Бадматанай долоон хүбүүд
Зэндэмэни угаа уһанда хаянгүй,
Залгуулан байна таһалдуулангүй.
Бадмын хүбүүдэй эрхилһэн ажал
Бадма лёнхобо сэсэгтэл һалбарна,
Буусахан тоонто Ага нютагаа,
Буряад арадаа суурхуулан байна.
Петр (Жамсаран) Бадмаевта
Базаржаб Галсанов
Арадаймнай алтан түүхэ,
Ажабайдалай элдэб зам.
Сансарай үргэн харгы,
Сэдьхэлэй гүнзэгы бодолнууд.
Сагай эрхэ, сахилзын хүхэ.
Сагаантан, улаантан, хубисхал.
Хаанта засагай үе,
Хүдѳѳ нютагай байдал.
Хүн бүхэнэй хуби заяан,
Хурса хүбүүдэй харгы.
Абын һонор ухаан -
Ажабайдалай эхин һабагша.
Саханай уулын хойморто
Сарюухан уһатай Табтаанай,
Түрэһэн тоонто талатнай
Түүхэтэ намтарайтнай эхин.
Үбгэ эсэгын буянгаар гү?
Ѳѳрын талаан бэлигээр гү?
Бурхан багшын зарлигаар гү?
Буряад хүбүүн урган бодоо!
Эрдэм бэлиг шудалжа,
Эмшэнэй харгыда гараа.
Арадайнгаа алтан абдарһаа
Аргын һургаал дэлгэрүүлээ.
Сагаан Хаанай нэрэтэ болоо,
Суурхажа эрдэмээрээ захалаа.
Санкт-Петербург хотодо
Сэдьхэлээ дэлгэрүүлэн ажаллаа.
Ажабайдалай үндэртэ гараад,
Арад зоноо мартаагүй.
Аба эжын арюун һургаал
Абажа сэдьхэлдээ ябаа.
Буряад Монгол арадайнгаа
Байдал һэргээхээ оролдоо.
Холые хараһан түсэб тааруулжа
Хаанай зүбшѳѳл абажа шадаа.
Түрэл нютагаа һалбаруулхаяа
Түмэр зам татахаяа һэдээ.
Түгэд, Хитад, Монгол, Буряад
Тала дайдаяа холбон баяжуулхаяа.
Бэрхэ хүбүүдые суглуулан,
Буряад арадаа гэгээрүүлхын
Буянтай ехэ хэрэг захалаа,
Баясанабди үржэлыень харан.
Базар Барадийн, Цыбен Жамцарано,
Гомбожаб Цыбиков,
Бэшэшье буряаад эрдэмтэдэй
Баян намтарай эхи табяа.
Омогорхонобди суута зоноороо
Оршолонто дэлхэйн ута замда,
Урган ябадаг залуу нүхэдтѳѳ,
Уншажа жэшээ болгохыень үреэнэб.
Слово о Жамсаране
Валерий Миронов
Земля наша матушка, как нас рождает
Она нас и кормит, она нас и лечит.
В конечном итоге она и научит
А время придёт, своим пухом укроет.
Когда же бродяга Байкал переехал
Бурятская лошадь породы степной
С отцом Александром в упряжке одной
Кормили овец там зелёной травой.
Тогда он рождает двоих сыновей
На всё им глаза открывает,
Для блага детей он себя не жалеет
Им в грамоте он помогает.
А годы летят, как степные орлы,
Как в падях меж гор утекают ручьи.
Отец отправляет своих сыновей
Шаги свои сделать в науке.
Просторы Сибири и степь за Байкалом
Звезду возродили в лице Жамсарана,
Как зорькою ясной в семействе Бурята
Врачебному Делу учился у брата.
И веру славян принял ради науки
В честь предка России, был назван Петром.
В крестильне священник крестом облачил
Христос христианство доверил.
Доверил Байкала священные воды
Народы Восточной Сибири
Науку Тибета в лечение людей
Леса и поля, всю природу в науке.
Цветочек, травинка, ещё и ещё
Собрал ты гербарий Сибирский
Все запахи трав ты в себе сохранил,
И травник лечебный составил.
В коротком стихе не опишешь всего,
Ведь Пётр Бадмаев – Михайло второй.
Народу Бурят и России большой,
Научную жизнь свою отдал.